Amroh Wiramphone

Eind 1948 introduceert AMROH de eerste Nederlandse draadrecorder, de Wiramphone. Met dit nog net draagbare toestel (19 kilogram) kan via een microfoon geluid worden opgenomen op een rol staaldraad, en kan de opname vervolgens weer worden teruggespoeld en afgespeeld. Als extraatje is het mogelijk om 78 toeren platen te draaien en over te zetten op draad. Een versterker en luidspreker zijn ingebouwd.


B&O was in Europa als een van de eerste met een draadrecorder op de markt, hier de Beocord 84U uit 1947


De vormgeving van de AMROH Wiramphone is afgekeken van de Webster-Chicago Model 80 uit 1947, buizen 6SJ7, 6J5, 6V6, 6X5 

De ontwerper van de Wiramphone mikte op gebruik in het onderwijs en "zakelijke toepassingen", het is dus eigenlijk een uit de kluiten gewassen dikteerapparaat. Naast een microfoon (standaard een "Handy Mike" kristalmicrofoon) kan een radio worden aangesloten (opnemen) en een hoogohmige hoofdtelefoon. 

Bovenop de recorder zit een functieschakelaar REWIND, PLAY, OFF, RECORD, tussen de spoelen een RESET knopje. Hiermee kan het loopwerk worden gestart na een automatische afslag. Op de schuin aflopende frontplaat zitten de TOON en VOLUME regelaars, de SPEAKER ON/OFF, LINE ON/OFF en GRAM/MIC schakelaars plus een neon opname indicator.


Blauwe Wiramphone draadspoel (60 minuten) met acetaat klemstroken, doosje en garantiebewijs


AMROH "Handy Mike" spraakmicrofoon met ingebouwd Ronette B110 kapsel, 1.1 mV - 5 Mohm


Inlegvel 1950 bij de Wiramphone draadspoeltjes, door elkaar gebruiken van de 2 soorten draad kan niet omdat de dikkere draad dan vastslaat in de kop

De speelduur van een draadrol is maximaal 60 minuten. AMROH verkocht spoeltjes met een speelduur van 15, 30 (groen) en 60 minuten (blauw). Op de 60 minuten spoeltjes zit 2200 meter staaldraad. De draaddiameter was oorspronkelijk 0,1 mm, in 1950 stapte AMROH over op standaard draad van 0,09 mm.

AMROH (American Radio-House) is in 1923 in Muiden opgericht door George C.F. en Jan Kauderer als import- en verkoopbedrijf van radio ontvangsttoestellen en radio onderdelen. Het was daarmee een van de oudste technische handelsondernemingen van Nederland. In 1929 werd een uitgeverij, "de Muiderkring", gestart die zich toelegde op populaire technische boeken, bouwtekeningen en tijdschriften. Het huisorgaan heette indertijd AMROH-Bulletin.

In 1935 start AMROH een eigen fabriek: Amutronics. Ook na de 2e wereldoorlog waren de elektronica cursussen door Dr. Blan en de tijdschriften Radio Bulletin, Radio Blan en Electronica ABC een bron van inspiratie voor radio amateurs. Vele jongens en vaders bouwden aan de hand van de AMROH en Muiderkring beschrijvingen een nieuwe radio of versterker en namen de soldeerbout (en het AMROH piramide-soldeer)  ter hand.

 


Telegraphone uit 1898

De eerste praktische toepassing van magnetische geluidsregistratie is ontworpen door de Deen Valdemar Poulsen. Zijn "Telegraphone" uit 1898 is nog primitief, maar demonstreert volkomen het principe van omzetting van elektrische energie in magnetische velden van veranderlijke sterkte, de overdracht hiervan op een bewegend magnetisch medium en vervolgens de omzetting van de geregistreerde magnetische velden in elektrische energie.


Valdemar Poulsen 1869-1942

Poulsen's machine bestaat uit een trommel waarop een staaldraad van enkele millimeters dikte is gewonden. De magnetische kop bestaat uit twee ijzeren lamellen, waaromheen een spoel is aangebracht die evenwijdig aan de trommel kan worden bewogen. Voor het overdragen van het magnetisme drukken de lamellen aan weerszijden tegen de draad, de draad is behalve drager van het magnetisme tevens, dank zij zijn spiraalvormige windingen, het voortbewegingsmedium voor de kop. Gedurende het opnemen is de spoel van de magnetische kop verbonden met een koolmicrofoon, het weergeven vindt plaats door de spoel met een hoofdtelefoon te verbinden. Mechanisch staat de "Telegraphone" nog dicht bij Edison's "Phonograph". Op de wereldtentoonstelling van 1900 in Parijs verkreeg Poulsen voor zijn machine de Grand Prix.

Draad recording, tape recording, hard disk, floppy disk, credit cards en magnetische treinkaartjes, Poulsen heeft dit alles voorzien zoals blijkt uit het volgende uittreksel van zijn UK patent nr. 8961 uit 1899:

"Instead of a cylinder with a helical steel wire there may be uses as a receiving device a steel band, supported if necessary on an insulating material and brought under the action of an electromagnet. Such an arrangement has the advantage that a steel band of an desired length may be used. Instead of a cylinder there may be used a disk of magnetisable material over which the electromagnet may be conducted spirally; or a sheet or strip of some insulating material such as paper may be cover with a magnetisable metallic dust and may be used as the magnetisable surface. With the aid of such a strip which may be folded, a message received at any place provided with the new apparatus may be sent to another place where it may be repeated by passing the strip through the apparatus at that place."

Bij de verdere ontwikkeling van de "Telegraphone" ontdekken de Amerikanen Carlson en Carpenter in 1927 hoe men het vaak hinderlijke achtergrondgeruis aanzienlijk kan verminderen. Zij maken gebruik van een extra toegevoegd signaal van 10.000 Hz, dat buiten het opnamegebied van het toestel valt. Hiermee is de hoogfrequente voormagnetisatie, zoals de Wiramphone deze ook gebruikt, een feit.


WIREWAY RECORDER, fabrikant WIRE RECORDING CORPORATION of AMERICA, onder licentie van de ARMOUR RESEARCH FOUNDATION, uitvoering met 1 motor 

Tijdens de tweede wereldoorlog is de ontwikkeling van de draadrecorder met sprongen vooruit gegaan, met name door het onderzoek van de Amerikaanse Armour Research Foundation. Dit leidde rechtstreeks tot het ontwerp van het opneem-weergavedek zoals is gebruikt in de AMROH Wiramphone (zie foto hiernaast).

Het oorspronkelijke ontwerp van januari 1948 heeft slechts ??n motor, de verbeterde versie in de Wiramphone heeft er twee waarmee het terugspoelen bijna 2 maal zo snel gaat.

Het weergegeven geluid is zonder meer helder van toon, er zijn wel wat bijgeluiden van de motor en het  aandrijvingsmechaniek hoorbaar. Deze draadrecorder is in 2004 gerestaureerd


Aansluitpaneel aan de achterkant, van links naar rechts Headphones, Microphone, Radio input, Indicator adjustment, Line, Line selector en Fuse. Het houten klepje sluit met een drukknoop


Achter de dekselklep is ruimte voor 3 draadspoeltjes, microfoon en aansluitsnoeren


Jaarbeurs Utecht, RB sep 1948


Afbeelding uit Radio Bulletin 1949


Zweden, 1949

SPECIFICATIES EN GEGEVENS

Merknaam AMROH (American Radio-House) Holland, Muiden
Land van herkomst Nederland
Eigennaam Wiramphone
Type 72001
Serienummer 8212 19
Bouwjaar 1949
Toepassing draadrecorder - grammofoon
Draadsnelheid
draadsnelheid 61 cm/sec
grammofoon toerental 78 toeren/min
Spoeldiameter
7 cm, draaddiameter 0,1 mm
speelduur 15, 30 of 60 min
draaitafel 16,5 cm
plaatdiameter tot 30 cm
Opneemproces
HF wisstroom en HF bias
frequentiegebied 60 tot 5.000 Hz
Arm gegoten metalen arm 21 cm
Koppen
gecombineerde Wireway opneem/weergave/wiskop
wis- en biasstroom 38 kHz
Element
Astatic L-71A kristal element
huis van spuitgietwerk, verwisselbare stalen naald
licentie Brush Development Co.
50-8.000 Hz, 50 g naalddruk
Aantal buizen 4
Type buizen Philips EF22 (EF40), EF50, EL3N, AZ1
neon lampje 125-130V
Voedingsspanning
110, 125, 150 en 220 V wisselspanning, instelbaar met stelschroef aan achterkant
80 W, 50 Hz
Luidspreker Peerless 6A21X, 5 ohm, 4 Watt, 16 cm rond
Chassis
Wireway recorderdek
2 asynchroonmotoren, merk Heinze, 1400 rpm, 50 Hz
elk 220 Volt AC, 0,3 A
hoofdmotor nr. Z126-A49, continue belastbaar
terugspoelmotor nr. R60157-A49, niet continue belastbaar
terugspoeltijd van een volle spoel 500 sec
aandrijving O/W via rubber tussenwiel
aandrijving kopbeweging via wormwiel
relais besturing
automatische afslag (niet bij grammofoon functie)
bakelieten opwindspoel-draaitafel 16,5 cm
dek chassisnummer 10019
versterker chassis is gemaakt van aluminium geverfd ijzer
versterker chassisnr. 52
uitgangsvermogen 4 Watt
Behuizing
koffer Fa. Terwijn & Zn, Koffer & Lederwarenfabriek, R'dam
multiplex, beplakt met bruin linnen, hoekbeslag
afneembaar deksel en lederen handvat
afsluitbaar opbergvak in deksel
bruin gelakte messing frontplaat, aluminium bovenplaat
Afmetingen bxhxd 38x24x42 cm
Gewicht 19 kg
Verkoopprijs ongeveer Hfl 800
Geschatte waarde ? 80
Productieperiode 1948-1950
Seriegrootte onbekend, waarschijnlijk ongeveer 100
Bijzonderheden
eerste Nederlandse draadrecorder
combinatie van draadrecorder en platenspeler
aansluiting voor kristal microfoon d.m.v. coax schroefplug
AMROH "Handy Mike" spraakmicrofoon met ingebouwd Ronette B110 kapsel, 1.1 mV - 5 Mohm
aansluitingen voor radio in
aansluiting voor hoogohmige hoofdtelefoon uit
ingebouwde versterker en luidspreker
automatische afslag via aanloopband
eerste eigenaar: Rijksuniversiteit Utrecht


Silvertone 7103 radiorecorder


Roderijselaan in Rotterdam, de lederwarenwinkel van Terwijn is achter de 2e etalage links

Het Wireway recorder-grammofoon dek werd verkocht onder een Armour Research Foundation licentie. Dit dek is ook gebruikt in een aantal Amerikaanse draadrecorders waaronder die van Sears en Silvertone.

De houten koffer is vervaardigd door de firma Terwijn & Zn, Koffer & Lederwarenfabriek te Rotterdam. Terwijn had een winkel aan de Roderijselaan in Rotterdam, zie foto.


Het recorderdek is boven op het chassisframe vastgezet. Geheel links de functieschakelaar, daarachter de terugspoelmotor, dan de hoofdmotor, de eindlamp, uitgangstrafo, gelijkrichter en nettrafo

De versterker tenslotte is door AMROH zelf ontworpen en gebouwd. De constructie bestaat uit een metalen frame, de onderdelen zijn gemonteerd op een ondiep chassis. De bereikbaarheid van de onderkant van het recorderdek en de draaischakelaar is slecht, omdat het dek met een aantal korte gesoldeerde draden rechtstreeks is verbonden met de versterker.


Rechterzijkant chassis met de voorversterkerbuis, terugspoelmotor en functieschakelaar.
De HF oscillatorspoel is rechtstreeks op de draaischakelaar  gemonteerd en zit juist verscholen achter de rechthoekige bruine condensator


Linkerzijkant met de voedingstrafo en smoorspoel


De onderkant van het chassis heeft nette draadboompjes, het koperen afschermplaatje onder de buisvoet van de EF22 voorversterker (rechts boven) is hier nog niet gemonteerd


Documentatie voor de Wiramphone is afkomstig van Rob Hooft