|
Deze Orion 100 uit 1937 (met EK2,
EF5, EBC3, EL3
en EZ2 lampen) is de "moeder"
van de Tungsram "Super Zilverklank" en "Super
Goudklank" modellen.
|
|
|
Zichtbare afstemming
|
|
|
Detail luidsprekerdoek 3x3 cm
|
|
De "Super Goudklank" met zichtbare afstemming is geďntroduceerd
in 1938 als onderdeel van de Hollandse Tungsram serie. Deze radio's werden
in de Orion fabriek in Boedapest gemaakt voor export naar Nederland. De
andere types in deze serie zijn de "Super Zilverklank" zonder
afstemindicator en de WME96 die is uitgerust met een "magisch
oog" type EM1. Technisch zijn deze
toestellen verder identiek en ze zijn alle drie uitgevoerd met een
gefineerde notenhouten kast en 3 golfbereiken (LG, MG en KG).
Links en rechts van de luidsprekeropening zijn een stel concentrisch
opgestelde draaiknoppen aanwezig, links volume/aan-uit en toonregeling,
rechts de afstem- en de bandkeuze knop. Het afstemmen wordt gemakkelijker
gemaakt door de signaalsterkte indicator boven de afstemschaal. Deze is
uitgevoerd als een gegolfde lichtstreep die langer of korter wordt bij
meer of minder signaalsterkte. De kleur van het licht is in werkelijkheid
wat geler als op de foto's.
In 1917 start in Hongarije de productie van militaire
zend-ontvangers onder de naam KLERA in de Telefoonfabriek (Telefongyár)
te Boedapest. De lampen hiervoor worden gemaakt door Egyesült in Izzó.
In 1923 start de productie van niet-militair materiaal in de
Telefoonfabriek. Vanaf 1925 worden deze radio's en de bijbehorende lampen
op de markt gebracht onder de naam Tungsram.Tot halverwege de jaren '30
wordt gebruik gemaakt van licenties verkregen van Telefunken. |
|
Orion radio uit 1928
|
|
|
In 1925 ontstaat het merk Orion toen de Hongaarse Wolfram
Lampen Fabriek (Magyar Wolframlámpagyár) onder deze naam van start ging.
Vanaf 1930 wordt de productiecapaciteit flink opgevoerd. Orion wordt
marktleider op het gebied van radiotoestellen in Hongarije, met Philips
(vanaf 1931) op de tweede plaats. Begin jaren '30 wordt door Orion, samen
met Philips, Telefunken en Standard ITT een "volksontvanger" (Néprádió)
op de markt gezet. In totaal zijn hiervan 45.000 exemplaren verkocht.
Gedurende de jaren '30 exporteert Orion radiotoestellen onder het
Tungsram label.
Deze radio is voorzien van een afstemschaal
die zeer goed is aangepast aan de Nederlandse omstandigheden. Bijzonder is
de stand van de afstemwijzer die onder een hoek van 30 graden staat
opgesteld. Technisch is het toestel zeer interessant, allereerst vanwege
de mechanische opbouw van het chassis. Dit staat rechtop tegen de
voorzijde van het toestel, de luidspreker is middenop het metalen chassis
gemonteerd, de lampen en andere onderdelen zijn in een cirkel hieromheen
gemonteerd, de voedingstrafo onderaan. Dit lijkt veel op de manier waarop
in de jaren '60 het chassis van televisietoestellen werd opgebouwd rondom
de beeldbuis. In plaats van de in 1938 gebruikelijke mengschakeling met
een speciale menglamp (meestal een z.g. hexode of octode) wordt de menging
hier verzorgd door een diode (een sectie van een EBC3 lamp).
Deze toestellen werden verkocht door de N.V.
Gloeilampenfabriek Radium, eigendom van Tungsram
|
Radium toestelfolder 1938.
|
|
|
Verder is dit
toestel voorzien van een 2-traps middenfrequent versterker uitgevoerd met
2 maal EF6 (wat ook wel nodig is in verband met de geringe efficiency van
de mengtrap). De EF6 heeft geen regelkarakteristiek, toch is er een
primitieve ASR (automatische sterkteregeling) toegepast door de beide
penthodes "dicht te drukken" bij een sterk signaal. Omdat in
Hongarije een jaar eerder in deze radio (de Orion 100) al een EF5
regelpenthode zat, hebben we hier hoogstwaarschijnlijk te maken met het
omzeilen van Philips patenten. Deze ASR werkt gebrekkig, zoals kan worden
verwacht, ook vervormt het geluid nogal bij wat sterker doorkomende
zenders.
De Tungsram Rekord uit Noorwegen is gelijk aan de Orion 100.
|
|
|
Westector W.X.6
|
|
In deze Super Goudklank wordt de AM detectie verzorgd door een
metaalgelijkrichter, de voorloper van de moderne halfgeleiderdiode. Deze
Westector WX6 is in 1933 op de markt gebracht door de Westinghouse Brake
& Saxby Signal Co., en is geschikt voor h.f. signalen tot 36 Volt pp,
100 uA en 5 Mhz. De detector bestaat uit een aantal schijfjes koper met
daarop een laagje koperoxide. De schijfjes koper worden tegen elkaar
geklemd. Om het kontakt tussen de schijfjes te verbeteren wordt op het
koperoxide eerst een laagje grafiet aangebracht, en vervolgens een
schijfje lood. Men zegt dat de metaalgelijkrichter in 1928 is uitgevonden
door de Amerikaan Grondahl. Vast staat dat de metaalgelijkrichter afstamt
van de elektrolytische detector uit 1903. De latere seleengelijkrichter
(een Duitse ontwikkeling) kan worden gezien als een vervolg op de
metaaldetector. |
|
|
De stationsschaal wordt 's avonds fraai
verlicht door twee lampjes
|
|
|
Dit apparaat is gerestaureerd in
2003. In 2007 is eenzelfde toestel aangeschaft met een zeer fraai gefineerde
kast. |
| Merknaam |
Tungsram  
Verkoop: Tungsram Tilburg
Fabrikant: Orion, Budapest
|
| Land van herkomst |
Hongarije |
| Eigennaam |
Goudklank |
| Type |
Super Goudklank |
| Serienummer |
150524 |
| Bouwjaar |
1938 |
| Toepassing |
omroepontvanger |
| Golfbereik |
15-50, 180-550 en 700-2000 m |
| Afstemming |
 | afstemming door middel van drie gekoppelde variabele
luchtcondensatoren |
| optisch-electromagnetisch meetinstrument voor de signaalsterkte |
|
| Schalen |
| gelakte metalen schaal met schuinstaande wijzer |
| glazen beschermplaat |
|
| Schakeling |
meng + 2x mf + det + 2x lf |
| Aantal kringen |
7 |
| Middenfrequentie |
508 KHz |
| Antenne |
aansluiting externe antenne op achterzijde |
| Aantal lampen |
6, plus een Westector W.X.6 metaaldetector |
| Type lampen |
Tungsram TEBC3, TEF6
(2x), TAC2, TEL3, TEZ2
schaalverlichtingslampjes 2 x 6,3V-0,3A
lampje meetinstrument 6,3V-0,6A |
| Voedingsspanning |
| instelbaar 105-110, 120-125, 130-135, 150, 185, 210-220 of 230-250 V |
| wisselspanning 50 Hz, 60 Watt |
|
| Gloeispanning |
6,3 Volt / 3,3 A |
| Luidspreker |
| Orion,
ingebouwd, dynamisch, 5 ohm, 19 cm diameter |
| bekrachtigingsspoel 1300 ohm, geschakeld als smoorspoel |
|
| Chassis |
| metalen chassis, staat verticaal voor in de kast |
| uitgangsvermogen 3 Watt |
|
| Frontplaat |
luidsprekerdoek achter horizontale houten latten |
| Behuizing |
houten kast, gelakt notenhout fineer |
| Afmetingen bxhxd |
46x37x22 cm |
| Gewicht |
10 kg |
| Verkoopprijs |
Hfl 112,50 |
| Geschatte waarde |
€ 90 |
| Productieperiode |
1938-1939 |
| Seriegrootte |
onbekend |
| Bijzonderheden |
| verticaal chassis opgesteld achter de voorzijde van de kast, alle
onderdelen inclusief de luidspreker zijn hierop gemonteerd |
| aansluitingen voor antenne, aarde en magnetische pick-up |
| afstembaar antenne bandfilter voor LG en MG ontvangst, enkele
afgestemde antennekring voor KG |
| omzeilen van Philips patenten m.b.v. ongebruikelijke additieve
mengschakeling met diodesectie en m.f. versterker met 2 maal EF6 (geen
regelkarakteristiek!) op 508 kHz |
| detectie d.m.v. Westector metaalgelijkrichter |
| optische indicatie van ontvangst d.m.v. mechanisch meetinstrument |
|
